Rondje Montferland
Gevarieerd on-Nederlands landschap
Achter de swingende billen van de Friese merrie Luna rijden we een route langs de hellingen van de stuwwal waarop het Bergherbos staat. Daar, waar Natuurmonumenten 160 hectare biologische graanakkers beheert. We zien glooiende landschappen, gemengde loof- en naaldbossen en biologische akkers. Een gevarieerd gebied dat on-Nederlands aandoet.
Tekst Carolien Staal Beeld Diana Bloemendal
Gastheer- en vrouw zijn Roel en Hendrijn van Dulmen. Zij wonen op het terrein van Manege Stroombroek, maar zijn niet de uitbaters. Ook Ditte Dijkers is erbij. Zij heeft haar KWPN’er daar in pension staan en is naar eigen zeggen onderdeel van het meubilair. Ditte is een van de paardenmensen die contacten onderhoudt met terreinbeheerders in de omgeving. Ze hebben enkele stalgenoten uitgenodigd om mee te rijden, Shirley met haar draver Clint, haar moeder Bianca en Sterre met haar pony Puzzel. Een meisje houdt het hek voor ons open en met ons bonte gezelschap, bestaande uit een Fries in het enkelspan, twee KWPN’ers, een draver en een Tinker, stappen we het erf af voor een rondje Montferland. Het hele gebied omvat zo’n 2.000 hectare en is grotendeels in eigendom van Natuurmonumenten en Stichting Huis Bergh.
BERGHERBOS Het meest bekend is het Bergherbos. Natuurmonumenten is sinds 1985 eigenaar van een gedeelte van dit bos.
De naaldbossen, ooit aangeplant voor de houtoogst, zijn op veel plekken omgevormd naar een meer natuurlijk bos. Inheemse bomen zoals de eik en beuk krijgen de ruimte. Dat maakt het een gevarieerd bos. De blaadjes van de loofbomen zijn bijna fluoriserend groen, de naalden van de lariks hebben die typische frisgroene voorjaarskleur. Het aantal tinten groen is oneindig. Onze route voert niet dwars door het bos, omdat het geaccidenteerde terrein te zwaar is voor een enkelspan. Daarnaast zijn er verschillende paden waar boomwortels voor extra obstakels zorgen. Geen probleem voor ruiters, maar menners stellen andere eisen aan de ondergrond. Pas als je zelf met de koets of, in ons geval marathonwagen op pad gaat, merk je hoe belangrijk goed onderhoud is. Een graspad heeft diepe sporen. De rechterkant is dieper dan de linkerkant, waardoor de wagen behoorlijk overhelt. De ruiters achter ons rijden gewoon op het midden, tussen de sporen in en hebben nergens last van. Halverwege het graspad geeft Ditte aan haar paard, dat herstellende is van een blessure, niet verder te willen belasten. Ze keert om en gaat huiswaarts. We zwaaien haar uit en met verwondering kijk ik toe hoe haar grote bruine zich vrij gemakkelijk losmaakt van de groep. Dat doet toch niet ieder paard zo braaf.
De route voert niet dwars door het bos, omdat het geaccidenteerde terrein te zwaar is voor een enkelspan.
Midden op een akker staat een solitaire boom in volle glorie. Zo ziet een boom eruit die niet hoeft te concurreren om zonlicht en niet beperkt wordt in ruimte.
‘In de bermen bloeien paarse dovenetels tussen de witte schermen van het fluitekruid’
‘Het aantal tinten groen is oneindig’
ROUTES IN MONTFERLAND
Het hele gebied bevat zo’n 66 kilometer gemarkeerde ruiter- en menroutes. Er zijn verschillende PaardenWelkom bedrijven, waar je een trailer kunt parkeren en je paard kunt laten rusten. Op buitenrijden.nl hebben we vijf bewegwijzerde routes voor je uitgezet, variërend in lengte van 11 tot 21 km. Er zijn twee startplaatsen, manege Stroombroek in Braamt en Parkeerplaats Kustersland in Beek. Bekijk hier de routes.
AKKERLAND Vanaf de stal voert de route een klein stukje over terrein van de gemeente Montferland. Het is volop voorjaar en overal bloeien bloemen. Geel is de kleur die de boventoon voert, we zien knalgele stinkende gouwe, paardenbloemen en bremstruiken. We rijden precies op de grens van bos en akkerland. De akkers liggen er strak en nog wat kaal bij. Straks zie je hier wuivende graanvelden met rogge, gerst en haver, gecombineerd met kleurige bloemen zoals de klaproos, korenbloem en kamille. Een combinatie die niet overal in Nederland te vinden is. Patrijzen vinden het een heerlijke leefplek, net als insecten en reeën.
TECHNISCH TERREIN De twintigjarige springgefokte KWPN’er van Hendrijn heeft de sokken erin. Zij is nog nooit in deze samenstelling, met deze aanspanning erbij, op buitenrit geweest. Aan haar beweging en looplust is haar leeftijd niet af te leiden. Als we halthouden om de fotograaf mooie plaatjes te laten schieten, geeft zij met driftig geschraap van haar voorbeen te kennen dat we wat haar betreft weer verder kunnen. De ondergrond is voor de paarden behoorlijk pittig. “Technisch terrein noemen we dat”, lacht Shirley. Op sommige delen van de route, die ook dienen als ontsluitingswegen voor brandweer en houttransport, bestaat de ondergrond uit grof grind. Het grind is deels opgebracht en deels van nature aanwezig in de stuwwal. Iets om rekening mee te houden, want zonder hoefbescherming kun je hier eigenlijk niet rijden.
‘De lokale ruiters onderhouden goede contacten met de boswachters’
NATUURMONUMENTEN
Natuurmonumenten stelt in drie gebieden een ruiterlabel verplicht: Montferland, Veluwezoom en de Loonse en Drunense Duinen. Eén label kost voor niet leden 27 euro en voor leden 18,90 euro. Hiermee mag je paardrijden en mennen op alle ruiterpaden van Natuurmonumenten en draag je bij aan onderhoud van de paden en bescherming van de natuur. Er zijn ook dagpassen beschikbaar. Op natuurmonumenten.nl/paardrijden vind je alle informatie. In alle gebieden zijn PaardenWelkom bedrijven aanwezig. Kijk hiervoor op buitenrijden.nl.
VOGELAKKERS Midden op een akker staat een solitaire boom in volle glorie. Zo ziet een boom eruit die niet hoeft te concurreren om zonlicht en niet beperkt wordt in ruimte. “Wij noemen dit de eenzame boom”, zegt Hendrijn. Deze wordt door vele vogels gebruikt als rust- en uitkijkpunt, met name roofvogels maken dankbaar gebruik van deze natuurlijke uitkijkpost. In de bermen bloeien paarse dovenetels tussen de witte schermen van het fluitekruid. Wanneer we omhoog kijken vliegen er enorme zwermen grote knutten boven ons hoofd. De dertienjarige draver Clint vindt het helemaal niets, zwaaiend met zijn hoofd laat hij weten het niet eens te zijn met het rustige tempo omringd door duizenden traag bewegende vliegjes. Hij windt zich enorm op. Endurance is meer zijn ding. Hoewel irritant voor ons, zijn de insecten cruciaal voor de natuur. Er zijn hier speciale vogelakkers, die worden ingezaaid met een mix van granen en zonnebloemen. Een walhalla voor insecten, die op hun beurt weer dienen als vogelvoer. Omdat het gewas in de vogelakkers niet wordt geoogst, dient het in de winter als natuurlijke opslagplaats voor voedsel. Grote zwermen vogels komen met behulp van deze zaden de winter door.
OVERLEG Natuurmonumenten deelt hun grond graag met natuurliefhebbers en natuursporters. Ruiters en menners zijn welkom, waarbij hen wel gevraagd wordt om op de gemarkeerde paden te blijven. Hendrijn geeft aan dat er voldoende paden zijn om mooi te kunnen rijden. “De lokale ruiters onderhouden goede contacten met de boswachters. Ook op landelijk niveau hebben Natuurmonumenten en de KNHS elkaar opgezocht met als doel elkaar te helpen. Natuurmonumenten wil graag in gesprek met paardenliefhebbers, niet alleen om met direct betrokkenen te overleggen over routes, paden, onderhoud, maar ook om de behoefte van mensen die sporten in de natuur in beeld te krijgen.”
MOUNTAINBIKEROUTE Een vriendelijke dame rent achter ons aan met een telefoonhoesje dat uit de jaszak van Shirly was gevallen. We bedanken haar en rijden verder. Even verderop kruist de mountainbikeroute het ruiterpad. De fietsers zijn goed zichtbaar en de paarden schrikken niet echt. “Vervelend is het soms wel”, vertelt Hendrijn, “soms kruist de MTB-route het ruiterpad meerdere keren.” Dit thema is een van de speerpunten in het landelijk overleg tussen Natuurmonumenten en de KNHS. “Wij zoeken het gesprek met terreinbeheerders op, om te pleiten voor het toegankelijk houden van natuurgebieden voor hippische natuursporters”, vertelt Marleen Ras, programmamanager Recreatie bij de KNHS. “Het basisprobleem is vaak een gebrek aan communicatie. Gebruikers en beheerders spreken niet altijd dezelfde taal. Wanneer we elkaar niet goed begrijpen, ontstaat er ruis op de lijn. Samen creatief werken aan oplossingen voor knelpunten lukt dan niet meer. Door elkaar te leren kennen en samen te werken, kunnen we wensen en behoeften op elkaar afstemmen.” Ik vraag me hardop af of het zou helpen als ook ruiters zichzelf beter zichtbaar maken voor de mountainbikers door reflecterende vestjes te dragen. De boswachter heeft me uitgelegd dat reeën er niet van onder de indruk zijn. Zij zijn gevoeliger voor verstoring door beweging dan door kleur. Een onderwerp dat meer besproken mag worden in de hele paardenwereld.
MELDPUNT Op buitenrijden.nl vind je het landelijk Meldpunt voor alle ruiter- en menroutes in Nederland. Zie je een omgevallen boom over een pad, ontbreekt er een bordje of is een hek op slot? Meld het en de KNHS zorgt ervoor dat jouw vraag bij de juiste terreinbeheerder terechtkomt.
Natuurmonumenten deelt graag hun grond met natuursporters
NATUURSPORTERS
Natuurmonumenten verwelkomt natuursporters. “In het Bergherbos komen veel verschillende natuursporters. Iedereen beleeft de natuur op zijn eigen manier. Wij proberen de paden en voorzieningen zo te realiseren dat de gebruikers onderling zo min mogelijk hinder van elkaar ondervinden en er voldoende rustgebieden voor het wild overblijven. De opbrengsten van het verplichte ruiterlabel gaan niet alleen naar onderhoud, maar naar de natuur, die wij als natuurorganisatie beschermen”, aldus Erwin Grob, boswachter Natuurmonumenten.
MOEITE WAARD Tussen de grote paarden is de mini-Tinker van Sterre duidelijk in zijn element. Met de oortjes naar voren draaft de pony vlot mee. Af en toe is een galopje nodig om het tempo van de vlotte Luna bij te houden. Met een brede glimlach rijdt de twaalfjarige amazone achter de marathonwagen aan. Ze heeft de pony nog maar kort, het belooft een gouden combinatie te worden. Roel vertelt vanaf de bok hoe blij hij is dat Luna haar looplust terug heeft. Vorig jaar heeft ze een zware aanval van Lyme gehad. Met behulp van de homeopaat is ze er bovenop gekomen, maar het was een lange weg. “Liever te fit dan futloos”, lacht Hendrijn vanaf haar grote vos. Na een rit van ruim 1,5 uur stappen we bedekt met een dikke laag fijnstof het erf weer op. In de verte zien we de boeren al sproeien. Zou het weer zo’n droge zomer worden? Het gebied Montferland is echt de moeite waard om eens te bezoeken. In de zomer zijn er verschillende plaatsen waar je een ijsje kunt eten, er zijn overnachtingsplaatsen voor mensen en paard en vooral het cultuurlandschap is interessant. <
