VOOR- EN NADELEN VAN GRANEN
Wel of niet graanvrij voeren?
Tussen het aanbod van paardenvoer in de winkels zie je steeds vaker een graanvrije variant. En dat is niet zo gek, want graanvrij voeren is momenteel een toenemende trend. Door veel mensen wordt er vol lof over gesproken en er wordt zelfs de suggestie gewekt dat granen slecht zijn voor paarden. Maar is dat wel echt zo? En geldt dat dan voor alle paarden?Tijd om meer te leren over de voor- en nadelen van een graanvrij dieet.
Tekst Veerle Vandendriessche Beeld Arnd.nl
Hoe is graanvrij voeren eigenlijk ontstaan? Nou, dat is vrij eenvoudig en terug te leiden naar een tijd dat paarden nog in het wild leefden. Wilde paarden aten in de vrije natuur voornamelijk kruiden en grassen om dagelijks aan hun benodigde energie en voedingsstoffen te komen. Hierbij moet alleen niet vergeten worden dat paarden in het wild vroeger ook veel minder beweging kregen. Dit veranderde toen we wilde dieren gingen domesticeren en er als mensen gebruik van gingen maken. De oorlogs- en werkpaarden moesten prestaties leveren en hadden daarvoor meer energie nodig om zonder te vermageren hun werk te kunnen doen. In die tijd werd graan voor het eerst toegevoegd aan hun dieet. Door kleine hoeveelheden graan te voeren kregen de paarden veel meer energie en dan met name snel beschikbare energie. Tegenwoordig zijn er nauwelijks nog paarden die zware ploegen door diepe landbouwgronden hoeven te trekken. Onze omgang met paarden is in de loop van de tijd aanzienlijk veranderd. We rijden veelal op aangenaam en vlak terrein in een rijbaan of buiten in de natuur. En de paarden hoeven onder het zadel alleen nog maar een ruiter in ruiterkleding te dragen in plaats van een soldaat met zware uitrusting met wapens of voorraden. Zeker voor een paard dat alleen maar recreatief gereden wordt, is de energiebehoefte behoorlijk gedaald. Voor deze paarden geldt dat goed ruwvoer met een aanvulling van de benodigde vitaminen en minderalen vaak voldoende is. Voor paarden die in de verschillende disciplines in de sport op hoog niveau moeten presteren, moet gekeken worden naar een aangepast dieet waarbij granen nog wel een belangrijke rol kunnen spelen. Zij hebben ten slotte meer energie nodig dan het gemiddelde recreatiepaard.
Het zetmeel in granen, zoals haver, zorgt voor snel beschikbare energie.
Voor paarden met bijvoorbeeld PPID is het beter om voeding met laag suiker en weinig zetmeel binnen te krijgen, graanvrij dus.
‘Te veel licht verteerbare koolhydraten zoals zetmeel kan bij je paard leiden tot een snel stijgende bloedsuikerspiegel’
GRANEN ONGEZOND? Als je granen op een juiste manier en met mate voert, is het nog steeds een uitstekende energiebron voor je paard. Dat geldt vooral voor paarden die sportieve prestaties moeten leveren of een gebrek aan conditie moeten compenseren. Het zetmeel in granen zorgt voor snel beschikbare energie en stelt het paard in staat om energie te leveren voor bijvoorbeeld het gebruik van zijn spieren zonder al te veel inspanning te moeten inleveren in de stofwisseling. Door verschillende soorten granen te gebruiken, kan het lichaam zelfs langer over energie blijven beschikken. Sommige granen hebben ook positieve eigenschappen voor de gezondheid zoals tarwezemelen die vaak in slobbers worden gebruikt ter ondersteuning van het maag-darmkanaal. Het kan dus zeker zinvol zijn om je paard granen te voeren. Granen zijn niet per definitie ongezond. Het is echter wel belangrijk om rekening te houden met de beperkte verteringscapaciteit van zetmeel bij paarden. De zetmeelinname per maaltijd mag daarom niet meer bedragen dan 200 gram per 100 kilo ideaal lichaamsgewicht. Want uiteindelijk, zoals altijd, is het de hoeveelheid die telt!
WANNEER IS GRAANVRIJ ZINVOL? Ondanks de positieve eigenschappen zijn granen in de paardenvoeding steeds meer in diskrediet geraakt. Maar is dat wel terecht? Er zijn inderdaad paarden voor wie graan ongeschikt is. Voor paarden met bijvoorbeeld de aandoeningen EMS, PPID, hoefbevangenheid en PSSM is het beter om voeding met laag suiker en weinig zetmeel binnen te krijgen, graanvrij dus. Deze ziektes komen we steeds vaker tegen en ook neemt het aantal paarden met overwicht steeds meer toe. Dat is zeker één van de redenen dat graanvrij voeren steeds populairder wordt. Maar zoals gezegd, is graan in principe niet schadelijk voor een paard. Naast de snelle en direct beschikbare energie kunnen de afzonderlijke bestanddelen van de graankorrel waardevolle ingrediënten leveren. Graankiemen, -schillen, -vliezen, -stengels en -bladeren, maar ook zemelen zijn uitstekende bronnen van voedingsvezels met talrijke voordelen voor een gezonde spijsvertering.
DE OVERSTAP NAAR GRAANVRIJ Waarom dan toch graanvrij voeren? Bij een graanvrije voeding wordt het eigenlijke endosperm, oftewel de binnenkorrel van de graankorrel, niet in het voer opgenomen. Endosperm bestaat hoofdzakelijk uit zetmeel en gluten. Te veel licht verteerbare koolhydraten zoals zetmeel, kan bij je paard leiden tot een snel stijgende bloedsuikerspiegel. Een hoge bloedsuikerspiegel leidt tot een overmatige afgifte van insuline, wat vooral voor insulineresistente paarden een probleem is en op lange termijn ook stofwisselingsziekten en hoefbevangenheid in de hand kan werken. Daarom is graanvrij voeren absoluut zinvol voor paarden met stofwisselingsziekten, overgewicht of paarden die extra aandacht qua voeding nodig hebben. Voordat je die overstap maakt, is het belangrijk om te kijken naar jouw eigen situatie en te onderzoeken wat het beste past bij jouw paard. Weeg de voor- en nadelen zorgvuldig af en houd daarbij rekening met hoe intensief jij met je paard traint, maar ook of je paard aanleg heeft voor één van de eerder genoemde aandoeningen. Bij twijfel kun je altijd contact opnemen met een voedingsleverancier om je verder te laten informeren over de voermogelijkheden.
‘Als je granen op een juiste manier en met mate voert, is het een uitstekende energiebron voor je paard’
Graanvrij voeren is vooral goed voor paarden en pony’s die te dik of te gevoelig zijn.
CHECKLIST VOOR GRAANVRIJ VOEREN Nog even alles op een rijtje voor wat betreft de voor- en nadelen voor een graanvrije voeding:
1. De meeste paarden halen hun behoefte aan energie, mineralen en vitaminen uit voldoende ruwvoer van hoge kwaliteit en een goede balancer. Voordeel voor de eigenaar; je bespaart extra krachtvoer. 2. Als je de granen weglaat in het krachtvoer van je paard, verminder je ook de aanvoer van suiker en zetmeel aanzienlijk. Dit is vooral goed voor het spijsverteringskanaal en het organisme van paarden die te dik of te gevoelig zijn. 3. Als je jouw paard voeding geeft met een te hoge energiewaarde dan wat hij verbruikt aan beweging, zal je paard eerder last krijgen van overgewicht. Doordat je paard de energie uit het voer niet gebruikt voor de arbeid ontstaat er een verkeerde balans. De juiste hoeveelheid energie aangepast aan het niveau betekent een evenwichtiger en gezonder paard. 4. Paarden hebben een beperkte verteringscapaciteit voor (graan)zetmeel. Als je de hoeveelheid granen in het rantsoen vermindert, vermindert dit tevens het risico op de ontwikkeling van een aantal zeer ernstige aandoeningen/ziekten zoals EMS, PPID en hoefbevangenheid. 5. Door graanvrij te voeren kan de dikke darm zich concentreren op het afbreken van de vezels van het essentiële ruwvoer, wat bijdraagt tot een gezonde spijsvertering en een gelukkiger paard.
MEER WETEN? Heb je een vraag over het rantsoen voor je paard of pony of wil je een voeradvies op maat? Neem dan contact op met de voedingsdeskundigen van Pavo op 088 0248 570 of voeradvies@pavo.net. Meer informatie over graanvrij voeren en de graanvrije producten van Pavo vind je hier.
