Les van Bo Kasbergen
‘Een paard leert wanneer druk wordt weggehaald’
Grondwerk bestaat in vele vormen en maten en steeds meer paardensporters hebben een toenemende interesse om vanaf de grond met hun paard bezig te zijn. De ervaren Bo Kasbergen neemt twee KNHS-leden en hun paarden mee in het grondwerk, zoals hij dat vormgeeft en ook te zien is in de video onderaan. TeamNL-amazone Sanne de Jong laat in de podcast weten hoe zij grondwerk toepast bij haar paarden.
Tekst Steef Roest Beeld Fleur Louwe
Volgens Kasbergen draait grondwerk om het vanaf de grond controleren van het paardenlichaam. De trainer werkt heel systematisch en begint in de regel met het kunnen controleren van de achterbenen. “In het grondwerk proberen we een paard te leren om eerst na te denken en dan pas te reageren. Voor een paard zijn zijn benen het belangrijkste redmiddel: als er wat gebeurt, gebruikt een paard altijd eerst zijn benen en daarna wordt er pas weer nagedacht. Het grondwerk zorgt ervoor dat we de benen gecoördineerd kunnen laten bewegen. Er zijn zes dingen die een paard met zijn benen kan doen. Voor- of achteruit, links- of rechtsaf en harder of zachter. Een paard ontspant het makkelijkste als zijn voeten bewegen, uiteindelijk moet hij zelf de ontspanning vinden om zijn benen stil te kunnen zetten. Een belangrijke leidraad in mijn werk is dat het paard luistert naar degene die zijn benen beweegt.”
DUIDELIJKE AFSPRAKEN Kim Jaspers uit Reek rijdt M2-dressuur met de stoere schimmelruin Homaar. Omdat Kim wat afwisseling in de training zocht, doet ze al aan grondwerk met de Florencio-nakomeling. Ze vindt het lastig om gehoorzaamheid en focus te vinden bij haar paard en ze hoopt dat Bo haar daarmee kan helpen. Al voordat Bo naar de cirkel loopt, maakt hij duidelijke afspraken met Homaar: de schimmel moet zijn ruimte respecteren en mag hem niet voorbijlopen. In de cirkel maakt Homaar zich groot en strak en daar gaat Kasbergen direct praktisch mee om. “Je kunt nu twee dingen doen: je hakken in het zand plaatsen en wachten tot hij stopt of je zorgt dat je controle krijgt door druk op het achterbeen te zetten. Waarom ik begin met het achterbeen? Ik zie liever twee ogen dan twee achterbenen, want in het laatste geval ben je altijd te laat. Elke keer als ik hem stilzet, doe ik dat door het achterbeen opzij te zetten totdat hij recht voor me stil staat. Je ziet dat het paard nu spanning heeft, zijn onderkaak staat strak. Om meer ontspanning te krijgen, wil ik graag controle krijgen over zijn benen.”
SYSTEMATISCH VERHAAL Kasbergen gebruikt een aantal hulpmiddelen, zoals het touwhalster en bijbehorende lijn plus de stick met het touwtje en de vlag eraan. Het verhaal van Bo zit systematisch in elkaar. Hij benoemt geregeld een aantal herkenbare punten. Samen met de eigenaar loopt hij stap voor stap door het werk heen en dat doet hij op een toegankelijke manier die bij veel paardensporters herkenning zal oproepen. Kasbergen geeft met zijn lichaamstaal en de stick een drijvende hulp richting de achterbenen. Zodra de schimmel zijn achterbenen kruist, beloont hij door de druk weg te nemen. “De achterbenen zijn verantwoordelijk voor drie redenen dat je van een paard afvalt. Steigeren, bokken en wegrennen. Dat kan allemaal niet meer als de achterbenen kruisen. Als ik zie dat er ook maar een halve poging is tot het goede, haal ik de druk weg en zet ik het paard stil. De benen moeten altijd voorlangs kruisen. Een veelgemaakte fout is dat paarden achterlangs kruisen en dan denkt een paard niet voorwaarts meer, wat zorgt voor probleemgevallen. Dat werk herhaal ik, totdat het paard weet wat er gebeuren moet als er op die manier druk op het achterbeen wordt gezet. Het wegnemen van de druk zorgt dat het paard leert wat de bedoeling is.”
‘Wees zo zacht als je zijn kan en zo duidelijk als nodig’
Om meer ontspanning te krijgen, wil Bo meer controle over de achterbenen van Homaar.
Eigenaresse Kim Jaspers gaat zelf aan het werk met haar Homaar.
VIJF LICHAAMSDELEN Het kruisen van de achterbenen is slechts de start van controle over het paardenlichaam. Uiteindelijk wil Bo controle over vijf lichaamsdelen die in alle drie de gangen moeten kunnen wijken voor druk. De grondwerktrainer ziet hoofd en hals, de nek (het punt direct achter de oren), de schouder, de ribben en de heup als aparte onderdelen. Bo hanteert twee manieren van druk uitoefenen: een stabiele druk, alsof hij ergens tegenaan duwt en de drijvende druk, waarmee hij het paard in één ritme van zich afzet. Bo zet Homaar geregeld stil door de achterbenen te kruisen. Van daaruit draait hij de schimmel weer om door met zijn stick een drijvende hulp te geven die naar de schouder wijst. “Elke keer als hij wijkt voor druk, laat ik de druk los. Een paard leert als de druk wordt weggenomen, niet van het oppakken van druk. Ik let erop dat ik per kant drie tot zes cirkels maak; bij minder dan drie cirkels gaan paarden te veel anticiperen, bij meer dan zes cirkels wordt het te eentonig. Voor mij is galop de fijnste gang om een paard te laten ontspannen. Juist als een paard moeite heeft met de galop is het goed om veel te galopperen en daarin de ontspanning te vinden.” Nadat Homaar gevoeliger en attenter is gemaakt in de manier waarop hij zijn benen beweegt, is het tijd om de schimmelruin te desensibiliseren. Dat doet Kasbergen door de stick met de vlag over de bovenlijn van Homaar te bewegen. “In dit werk wil ik zien dat hij zijn voeten stil aan de grond heeft en dat hij door uitademen duidelijk laat zien dat hij relaxed is. Het is positief dat hij nu zijn hoofd laat zakken en gaat kauwen.”
‘Een paard ziet degene die zijn benen laat bewegen als de leider’
GRONDWERK IS VAKWERK Interessant om te zien is dat de schimmel direct zijn ontspanning pakt en zich toch op een lichte aanwijzing laat verplaatsen. Op een veel kleinere lichaamstaal komt Homaar al in beweging, zonder dat daar een grote aanwijzing van de stick bij nodig is. “We hebben nu een nadenkend paard in plaats van een paard dat overal op reageert. Ik hoef maar naar zijn heup te kijken of er volgt al een reactie. Het leuke aan grondwerk is dat veel paarden in de loop der tijd een andere blik krijgen: hun ogen staan zachter.” Daarna krijgt eigenaresse Kim Jaspers de kans om hetzelfde werk met Homaar te doen. Omdat zij gevoel moet krijgen bij de verschillende hulpen die Kasbergen hanteert, is haar timing nog niet altijd optimaal en komt haar paard zo nu en dan in haar ruimte. Dat is meteen zichtbaar in de manier waarop de schimmel reageert. Grondwerk blijkt (net zoals alle andere training) vakwerk waarin timing en doseren van hulpen van belang zijn om een paard iets te kunnen leren.
ADVERTENTIE
Bo geeft uitleg aan Kim Jaspers. Ze moet eraan werken dat haar paard haar ruimte meer respecteert.
Door de stick met de vlag over de bovenlijn te bewegen, wordt het paard gedesensibiliseerd.
AFWISSELING Tijd voor de volgende combinatie. Thirza Koning uit Zuidschermer springt in het 1.10m met haar Fairly. Thirza heeft al langer het idee om voor de afwisseling met grondwerk te starten, maar weet niet precies hoe ze dat het beste kan aanpakken. Bij het starten met het grondwerk, dat Bo met de dertienjarige Ultimo-dochter laat zien, kijkt de merrie de kat uit de boom. Er moeten onderlinge afspraken gemaakt worden en het grondwerk blijkt daar een ideaal hulpmiddel voor. Het eerste principe dat Bo hanteert, is dat de merrie uit zijn ruimte blijft. “Ik leer paarden dat ze alleen in mijn ruimte mogen komen als ik ze die vraag stel. Veel problemen komen voort uit angst of gebrek aan respect voor degene waarmee gewerkt wordt. Een combinatie van die twee komt heel vaak voor. Wees zo zacht als je zijn kan en zo duidelijk als nodig.” BUIGEN VAN DE HALS Bo maakt bij Fairly al vlot werk van de buiging in de hals. “Mijn inschatting is dat deze merrie zich snel afsluit en dan wat spanning opbouwt. Een paard dat rondgebogen is, kan niet recht naar voren vluchten, daarom werken we naast het controleren van de achterbenen aan het zachter maken van de hoofd en hals.”
‘Veel problemen komen voort uit angst of uit gebrek aan respect voor degene waarmee gewerkt wordt’
Terwijl Bo naast de merrie staat, buigt hij de hals. “Ik houd druk totdat het paard loslaat op die druk. Het is belangrijk om dat met gevoel te doen. Als Fairly gaat bewegen, is ze op zoek naar een plek om weg te komen van de druk. Ik wil dat ze nageeft en nageven betekent wijken voor druk. Daarom wacht ik rustig totdat ze het gewenste antwoord geeft. Op het moment dat het paard in deze aanleerfase nageeft, moet je de lijn loslaten alsof je schrikdraad in handen hebt. Zo leert je paard dat er een beloning volgt als de juiste reactie komt. Later kun je het loslaten verfijnen. Ik herhaal dit werk een aantal minuten achter elkaar, totdat het makkelijker wordt. Belangrijk is dat je dit werk twee kanten op doet, want voor een paard zijn links en rechts twee verschillende werelden. Zie je hoe ze reageert? Ze zoekt ontspanning in haar lijf en kauwt.”
Met de stick beweegt Bo over het lijf van Fairly en zoekt daarin de ontspanning.
Voor Thirza is het de eerste keer dat ze grondwerk doet en deze sessie staat vooral in het teken van het eigen maken van de hulpen.
‘We willen uiteindelijk een paard dat leert om relaxed te zijn en zich gemakkelijk voegt naar verschillende situaties’
LEREN RELAXEN Bo wisselt het gevoelig maken voor druk, -zoals gebeurt bij het laten buigen van de hals en de achterbenen laten kruisen-, af met het ongevoelig maken voor de stick. Dat doet hij door met de stick op haar lijf te bewegen en daarin de ontspanning te vinden. “We willen uiteindelijk een paard dat leert om relaxed te zijn en zich gemakkelijk voegt naar verschillende situaties. Een paard dat te gevoelig is gemaakt, reageert op veel zaken in zijn omgeving. Een ongevoelig paard heeft vaak geen respect voor mijn ruimte. Het is een kwestie van de balans vinden.”
RESPECT VOOR RUIMTE Het grondwerk dat Bo laat zien bestaat vooral uit afspraken maken met de vosmerrie, waarin respect voor zijn ruimte centraal staat. Daarin vindt Fairly steeds meer haar ontspanning. De sessies hebben overeenkomsten, maar de trainer pakt het per paard net wat verschillend aan. Nadat Bo steeds meer controle over het lijf van de merrie krijgt, is het tijd voor Thirza. Voor haar is het de eerste keer dat ze grondwerk doet en deze sessie staat vooral in het teken van het eigen maken van de hulpen. Een belangrijk aandachtspunt is dat Thirza er scherp op is dat zij degene is die bepaalt wanneer de merrie haar benen beweegt. Want zoals Bo al eerder zei: een paard ziet degene die zijn benen laat bewegen als de leider. Ook hier blijkt dat timing, lichaamstaal en overtuigingskracht een belangrijke factor voor succes zijn. Het krijgen van de juiste reacties vraagt om handigheid. Al doende leert Thirza om haar merrie uit haar ruimte te houden en de achterhand van de merrie te verplaatsen. “In een vervolgsessie proberen we om controle te krijgen over andere lichaamsdelen. We kunnen niet alle aandachtspunten in één sessie stoppen”, besluit Bo. “Het werk dat ik nu heb laten zien, is het topje van de ijsberg die grondwerk heet.” <
Naast het controleren van de achterbenen wordt er gewerkt aan het zachter maken van de hoofd en hals.
Al doende leert Thirza om haar merrie uit haar ruimte te houden en de achterhand van de merrie te verplaatsen.
Podcast eventingamazone Sanne de Jong
Sanne de Jong vertegenwoordigde ons land op het recente WK met haar Enjoy (foto). De TeamNL-eventingamazone maakt veel gebruik van grondwerk in haar trainingen, onder meer met deze Enjoy en vertelt hier meer over in deze podcast. 'Het toepassen van grondwerk is meer een stuk horsemanship.'
OVER BO KASBERGEN
Bo Kasbergen (1982) maakte naam in de westernsport, waarin hij gespecialiseerd was in reining. Bo deed de opleiding in Deurne en werkte daarna op verschillende paardensportbedrijven. In 2015 was Bo goed voor de bronzen medaille in het KNHS Nederlands kampioenschap reining voor senioren. Tegenwoordig legt hij zich toe op het africhten van jonge paarden en grondwerk. Zijn grootste passie is om andere paardensporters te leren hoe zij de interactie met hun paard kunnen verbeteren. Samen met zijn partner Babette Veenman runt hij BB Premium Horses, waarin zij zich focussen op het opleiden van hun eigen Spaanse paarden, verantwoord zadelmak maken en paarden van eigenaren in training nemen met een verleden of een probleem om ze een nieuwe basis te geven.
Bekijk de video
Wil je Kim en Thirza in actie zien? En meer leren van Bo Kasbergen? Bekijk dan de video!