Een les van Imke
‘Laat je paard op eigen benen lopen’
Drie jonge KNHS-leden kregen de kans om met Imke Schellekens-Bartels te trainen. De bondscoach van de Nederlandse Children- en ponyruiters hamert in haar trainingen op het ‘op eigen benen lopen’ en het kunnen afwisselen tussen aanspanning en ontspanning.
Tekst Steef Roest Beeld Arnd Bronkhorst
OP EIGEN BENEN LOPEN Imke gebruikt in haar trainingen geregeld de uitdrukking ‘op eigen benen lopen’. In de paardensport is dit een ingeburgerd begrip, maar wat betekent dit volgens Imke? “Een paard dat op eigen benen loopt, gaat in balans zonder dat hij de steun van de ruiter nodig heeft. In het lichaam zitten geen blokkades, de bovenlijn en de wervelkolom zijn zacht. Met het halsstrekken blijft het paard in balans, zonder voorover te vallen of achter het been van de ruiter te komen. Het belangrijkste is dat een ruiter geen steun biedt. Het werk moet worden uitgevoerd zonder een ruiter die onderweg veel helpt. Alles wat een ruiter doet, moet iets toevoegen aan het gaan van het paard. Een paard gaat niet op eigen benen als de ruiter bewust of onbewust moet ondersteunen om het werk gedaan te krijgen.”
OP DE LIJN BLIJVEN De veertienjarige Mirthe Willig rijdt met haar achtjarige merrie Just Biantoes M1-dressuur. Ze denkt al aan het Z1 en in de verdere toekomst aan de Junioren. De vosmerrie heeft weleens last van spanning op vreemd terrein. Mirthe wil graag weten hoe ze dat kan verbeteren om met meer harmonie de proef door te komen. In het losrijden ziet Imke al snel waar het probleem zit: Just Biantoes loopt niet altijd de lijn die Mirthe voor ogen heeft en de combinatie mist wat aan geslotenheid. “Ze loopt op de volte over de buitenkant weg. Trek eens een denkbeeldige lijn over de grond waarover je wilt rijden. Je ziet dan dat je van die volte afgaat en daardoor verlies je rechtgerichtheid. Datzelfde gebeurt ook in de hoeken, die rijd je niet bewust door. Jij bent degene die haar moet beïnvloeden, nu is het soms van jou en soms van haar”, instrueert de bondscoach.
HOEKEN RIJDEN Om het rijden van de hoeken beter te krijgen, mag Mirthe haar vosmerrie voor de hoek een overgang naar stap laten maken, om vervolgens zo diep mogelijk de hoek in te stappen en daarna weer aan te draven. Deze oefening brengt meer controle en geeft de merrie, die soms wat kijkerig is, het vertrouwen om dieper de hoek in te gaan. Waarom is volgens Imke het rijden van hoeken zo belangrijk? “Veel ruiters laten hun paard de route bepalen. Dat gebeurt vaak niet bewust, maar dat gebeurt omdat het rijden van een correcte hoek moeilijk wordt gevonden en daarom wordt die hoek vermeden. Ik maak ruiters daar bewust van, want zodra je als ruiter niet meer de lijn bepaalt, zoekt je paard toch steun bij de ruiter. Ik ben in mijn eigen rijden heel bewust van het rijden van hoeken, zonder dat ik te veel ondersteuning van buitenteugel en binnenbeen moet geven. Hoeken verbeteren de balans en helpen als voorbereiding bij de oefening. De hoeken zijn ideaal om te testen of het paard in balans en op eigen benen loopt. Als je consequent bent, hoeven de hoeken niet moeilijk te zijn.”
Hoeken verbeteren de balans en helpen als voorbereiding bij een oefening’
In de training ligt de nadruk niet op het überstreichen zoals in de proef wordt gevraagd, maar op het testen wat er gebeurt als de amazone de verbinding even verbreekt.
Een paard dat op eigen benen loopt, gaat in balans zonder dat hij de steun van de ruiter nodig heeft.
HARMONIE Zodra Mirthe en Just Biantoes gemakkelijker door de hoeken komen, verbetert ook de gedragenheid. Daarna kan Mirthe geregeld überstreichen om te testen of haar merrie op eigen benen loopt. Zo verbetert langzaam de harmonie tussen amazone en paard. Hoewel in alle dressuurproeven een harmonieuze verrichting wordt gevraagd, ligt er bij de internationale pony- en Children-proeven behoorlijk de nadruk op. “Ben je als ruiter in staat om je paard echt te laten ontspannen? En kan je paard zonder blokkades in de bovenlijn, in balans en op eigen benen zijn werk doen? Dan staat je paard ook vaak toe om jou goed te laten zitten. Hij stelt zich dan open om kleine hulpen door te laten komen: zonder wringen, zonder strakke spieren en zonder druk. Het lijkt dan alsof het vanzelf gaat en dat is waar harmonie om draait. Dat klinkt eenvoudig, maar in de praktijk van het dagelijkse rijden is dat best lastig”, legt Imke uit.
VAN ONTSPANNING NAAR AANSPANNING Feline Niessen rijdt Z1 met haar zevenjarige pony Doppio Passo. Deze palomino-ruin weet met het losrijden heel gemakkelijk zijn ontspanning te vinden, maar volgens Imke moet Feline ervoor waken dat ze het achterbeen niet verliest in deze ontspannen houding. Vanuit een iets meer gesloten houding mag Feline vooral rechtsom letten dat haar pony niet te veel tegen haar rechterbeen ‘aanhangt’, zodat het buitenachterbeen blijft dragen. Interessant aan de training van Imke is dat ze bij elke combinatie het probleem aan het afpellen is, totdat ze in de basis het belangrijkste probleem heeft gevonden. Niet zelden blijkt het probleem dan in de houding en zit te zitten. Daarnaast wordt de houding van Feline grondig geanalyseerd, met de nodige adviezen als gevolg.
Je bent al een heel eind als je echt goed snapt hoe een paard in elkaar zit, én als je goed begrijpt hoe communicatie tussen ruiter en paard werkt’
FOUTEN MAKEN Hoe kun je als instructeur dat grondige analyseren aanleren? “Voornamelijk door fouten te maken”, geeft Imke toe. “Het gebeurt dat ik instructies geef en er vanuit ruiter of paard andere feedback komt dan ik had gehoopt. Het is dan met elkaar een zoektocht naar een beter antwoord. Je bent al een heel eind als je echt goed snapt hoe een paard in elkaar zit, én als je goed begrijpt hoe communicatie tussen ruiter en paard werkt. Dan is het een kwestie van lezen wat er gebeurt. Het moeilijke aan paardrijden is natuurlijk dat elk specifiek geval net wat anders is. Dat afpellen van die verschillende lagen van het probleem doe ik niet alleen in het lesgeven, maar ook in mijn eigen rijden. Soms krijg ik een nieuw paard binnen en dan kost het me gerust een jaar voordat het basiswerk is zoals ik het wil.”
CORRECTE HOUDING Volgens Imke kun je alleen maar een correcte houding en zit hebben als je een paard op eigen benen kunt laten lopen en nergens hoeft te ondersteunen. “Anders val je bij oefeningen als het halsstrekken of het überstreichen altijd door de mand. Je kunt aan die twee oefeningen goed zien hoe onafhankelijk de ruiter inwerkt en hoe goed de ruiter nou zit. In het halsstrekken moet je als ruiter je paard kunnen uitrollen zonder dat het tempo verandert, de lijn anders wordt of dat jouw eigen houding verandert.
In het losrijden weet Feline heel makkelijk de ontspanning te vinden bij haar pony, maar ze mag er volgens Imke voor waken dat ze het achterbeen niet te veel verliest.
Het analyseren van de houding en zit en de daaruit voortkomende adviezen hebben effect op het gaan van een paard.
Om dat te kunnen moet de basis voor elkaar zijn. Zeker bij jeugdige ruiters is het belangrijk om scherp te blijven op een correcte houding en zit. Je houding is bepalend voor communicatie tussen ruiter en paard. Je krijgt informatie vanuit het paard veel zuiverder binnen als je correct te paard zit.”
ÜBERSTREICHEN De derde combinatie waar Imke mee aan de slag gaat, is Lorna Verweijen met Noordhof’s Surprise. Deze veertienjarige amazone start met deze pony internationaal en rijdt met een E-pony bij de Children. De groot stappende Noordhof’s Surprise heeft de nodige ervaring, maar zou zich iets losser mogen laten in de bovenlijn. In het losrijden werkt Imke uitgebreid aan het los en door het lijf bewegen van de pony, waarin de nodige aandacht is voor het überstreichen. Dit is een oefening waarbij de amazone haar handen gedurende een paar passen naar voren brengt en het contact met de mond verbreekt. De nadruk ligt bij Lorna niet op het überstreichen zoals in de proef wordt gevraagd, maar op het testen wat er gebeurt als ze haar hand ontspant en naar voren brengt.
CONTROLEMIDDEL “Ook in mijn eigen trainingen gebruik ik het überstreichen geregeld als controlemiddel. Ik wil dan testen of mijn paard zonder mijn hulp op dezelfde manier blijft lopen. Dat is voor mij de bevestiging dat mijn paard op eigen benen en zonder mijn steun loopt. Het geregeld van houding wisselen, is ook iets dat ik veel meeneem. Van echt lang en laag halsstrekken weer opnemen naar een houding die meer gesloten en bovenin is. Zeker in de Grand Prix is die overgang een lastige. Bij paarden die met veel energie passageren is die overgang naar uitgestrekte stap heel moeilijk. Dat is de hoogste graad van het kunnen wisselen tussen aanspanning en ontspanning. Op lager niveau vind je dat eveneens in de overgangen van uitgestrekte naar verzamelde stap.”
Je krijgt informatie vanuit het paard veel zuiverder binnen als je correct te paard zit’
VEEL OVERSTAP Imke maakt het nodige werk van de stapreprise van Noordhof’s Surprise. De hengst stapt over veel bodem, maar zou van Imke in de verzamelde stap actiever en compacter mogen stappen, zonder dat daarbij het ritme vertraagt en of de takt verloren gaat. “Een pony met veel overstap is natuurlijk positief, maar in de verzamelde stap mag je kleinere passen maken. Houd in je achterhoofd dat je dezelfde afstand met meer passen mag afleggen. De stap verkorten tot de verzamelde stap moet, net als de draf en de galop, ook van achteren naar voren gebeuren. Veel ruiters doen dat niet. In stap is dat veel moeilijker, omdat je in stap minder energie hebt.” Zodra Lorna meer controle krijgt over het verkorten van de stap en later ook de galop, gaat Noordhof’s Surprise meer gesloten en met meer lichaamsgebruik door de baan. TERUGVALLEN OP BASIS “Een goede basis is voor iedereen belangrijk. Als je bij de jeugd rijdt en aandacht besteedt aan dit deel van het rijden, heb je daar in de rest van je leven plezier van. Elke ruiter komt een keer op het punt dat hij zichzelf vastrijdt. Dat is geen schande, want dat overkomt ook mij nog weleens. Als je dan kunt terugvallen op deze basis van het goede paardrijden, heb je gedurende de rest van je paardrijdende leven iets om op terug te vallen”, besluit de bondscoach. <
De juiste houding is bepalend voor communicatie tussen ruiter en paard, want je krijgt informatie vanuit het paard veel zuiverder binnen als je correct te paard zit.
Zodra Lorna meer controle krijgt over het verkorten van de stap en later ook de galop, gaat Noordhof’s Surprise meer gesloten en met meer lichaamsgebruik door de baan.
Sinds 2019 is Imke Schellekens-Bartels bondscoach van de Nederlandse pony- en Childrencombinaties.
Bekijk de video
Wil je Mirthe, Feline en Lorna met hun paard en pony's in actie zien tijdens de instructie van Imke Schellekens-Bartels? Bekijk dan de video! Wil je nog veel meer leren van Imke, maak dan kennis met de (betaalde) Masterclass op Horseriding Academy.
IMKE SCHELLEKENS-BARTELS
Als dochter van viervoudig olympiër Tineke Bartels kreeg Imke Schellekens-Bartels van huis uit een gedegen dressuuropleiding mee. Met diverse team- en individuele medailles was Imke zelf succesvol bij de jeugd en trok ze deze lijn door bij de senioren. Met Lancet en Hunter Douglas Sunrise reed ze meerdere internationale kampioenschappen, waaronder de Olympische Spelen van 2004 en 2008, de laatste goed voor teamzilver. Verder won ze met haar topper Sunrise teamgoud op het WK van 2010 en op de EK's van 2009 én 2007. In 2007 waren ze ook goed voor individueel brons. Sinds 2019 is Schellekens-Bartels bondscoach van de Nederlandse pony- en Childrencombinaties.
