‘Esthetiek nooit boven risico plaatsen’
BANDAGES IN DE BAN?
Er worden steeds meer stappen gezet om het welzijn van paarden te verbeteren. De KNHS vindt het belangrijk dat wetenschappelijk bewijs als basis onder beslissingen ligt. Al in de jaren zeventig zijn er publicaties verschenen over de risico’s voor de pezen bij het gebruik van bandages. Toch is het gebruik nog altijd populair.
Tekst Tessa van Dalen Beeld Arnd Bronkhorst, Digishots
“Je kunt er niet omheen, er is zoveel onderzoek naar gedaan. Het is overduidelijk dat we beter kunnen stoppen met het gebruik. Zeker omdat er alternatieven zijn als je de onderbenen wilt beschermen", zegt Fenna Westerduin, die bij de KNHS de portefeuille paardenwelzijn beheert.
Wetenschappelijk bewijs is voor de KNHS altijd de grondslag voor een regelwijziging. Denk aan de campagne tegen de te strakke neusriemen. Aanleiding hiervoor waren onder meer de onderzoeken van de Deense Mette Uldahl die aantoonde dat zo’n tien procent van de wedstrijdpaarden scheuren in de mondhoeken of lippen had en daarbij een relatie kon aantonen met te strak aangesnoerde neusriemen.
Fenna Westerduin: ‘Bandages worden vaker gebruikt dan je denkt. Terwijl er toch zoveel bewijs is dat ze voor problemen kunnen zorgen’
HET HELPT NIET Dressuurpaarden mogen niets om hun benen hebben in de wedstrijdring, maar voor andere disciplines geldt dit niet. Er zijn geen regels voor het gebruik van bandages tijdens het losrijden of in shows en clinics. Over wat er thuis in de training wordt gedaan, heeft de KNHS geen zeggenschap. Fenna Westerduin: “Bandages worden vaker gebruikt dan je denkt. Mensen vinden het een mooi gezicht. Het is nog altijd een attractief item bij ruitersportzaken, bijvoorbeeld als onderdeel van een setje in leuke kleurtjes. Terwijl er toch zoveel bewijs is dat ze voor problemen kunnen zorgen.”
Dat laatste wordt onderschreven door Morgan Lashley, specialist sportgeneeskunde en revalidatie paarden bij de Universiteit van Utrecht. “Er is onderzocht of bandages overstrekking van de kogel kunnen tegengaan. Het antwoord is nee, zelfs tape helpt daar niet tegen. Je kunt dit gewricht alleen stabiliseren met een brace of gips, maar ja, daar kun je niet mee rijden. Als je bescherming wilt tegen aantikken, dan werken peeskappen beter dan een lapje stof, dat ook nog eens andere risico’s met zich meebrengt. Ik heb wel eens gehoord dat iemand vond dat zijn paard beter bewoog met bandages om de achterbenen. Maar dat kun je ook opwekken met luchtdoorlatende beschermers.”
GEKOOKT EI Het grootste probleem is dat onder bandages de temperatuur van de benen hoog oploopt, wat een nadelig effect heeft op elasticiteit van peesweefsel. Het wordt wel eens vergeleken met het koken van een ei. De structuur van de peesvezels verandert, waardoor ze beschadigd kunnen raken. Het helpt niet als je na het rijden de benen meteen afkoelt. “Dat is alsof je eerst je huis in de fik zet en dan gaat blussen. De schade is al geleden.” Lashley verbaast zich dat sommige ruiters zo koppig vasthouden aan het gebruik van bandages. “Omdat ze het mooi vinden? Maar als je weet dat ze gezondheidsproblemen voor je paard kunnen veroorzaken, dan plaats je esthetische redenen daar toch nooit boven? Terwijl er andere oplossingen zijn.” Ze wijst daarnaast op de problemen die kunnen ontstaan als bandages niet correct worden aangelegd. “Als ze losraken kan een paard erin verstrikt raken. Zitten ze te strak of is het materiaal niet goed, dan kunnen er drukkingen ontstaan. Ik heb in het buitenland zelfs eens gezien dat pezen trauma hadden opgelopen door veel te strakke bandages.”
Bandages worden vaker gebruikt dan je denkt, zoals tijdens shows of clinics of thuis in de training.
Bij het KWPN zijn bandages in de keuringsring niet toegestaan. Daarbuiten en voor shows wordt volgens directeur Bastiaan Meerburg een ontmoedigingsbeleid gevoerd.
Dr. Inga Wolframm: ‘Er zijn veel mensen die een fijne emotionele associatie met bandages hebben’
GEDRAGSVERANDERING Bandages zijn erg ingeburgerd. Het is moeilijk om mensen te laten veranderen, zelfs als ergens hard wetenschappelijk bewijs voor is. Maar het kán wel. Dr. Inga Wolframm is onlangs geïnstalleerd als lector Duurzame Paardenhouderij & Paardensport aan Hogeschool van Hall Larenstein. “Ik deed vroeger aan voltige, waarin bandages een vast onderdeel van de uitrustig vormden. Na het wassen stond er een mand met bandages klaar die als spaghetti door elkaar zaten. We stonden daar met z’n allen omheen om het uit de knoop te halen en we hielden wedstrijden wie ze het snelst kon oprollen. Het was een soort ritueel. Er zijn veel mensen die een dergelijke, fijne emotionele associatie met bandages hebben.”
SYMBOOL NAUWKEURIGHEID Hoewel bandages eigenlijk inefficiënt zijn - want het is veel werk om ze steeds op te rollen en ze zijn lastig correct aan te brengen - kan het gebruik een positief gevoel aanwakkeren. Inga: “Paardensporters zijn trots op hun gedisciplineerdheid. Het toont aan dat we goed voor onze paarden willen zorgen. We zijn bereid er tijd in te steken en te zorgen dat ze er netjes uitzien. Het is zichtbaar als je keurig dezelfde tussenafstand tussen de banden hebt en de sluiting op dezelfde plek bij alle benen. Dat roept een emotie op die niets met rationaliteit te maken heeft, het geeft ons een goed gevoel. Bandages zijn een symbool van hoe nauwkeurig we zijn.” Het valt niet mee om hier tegen te ‘vechten’. Volgens Inga Wolframm is het niet genoeg om mensen met feitelijke kennis te overtuigen. “Je ziet bij bandages niet direct dat ze schadelijk zijn, er loopt bijvoorbeeld geen bloed langs de benen. Als een paard een peesblessure oploopt, spelen er vaak meer zaken mee en vergeten we dat we ook bandages hebben gebruikt.”
OVERAL TE KOOP De beschikbaarheid is een ander punt dat meespeelt. Ze zijn overal te koop en de marketing speelt in op het gevoel dat je ze nodig hebt om zorgvuldig voor je paard te zorgen. Inga: “Door een matching setje toon je de buitenwereld hoe goed je voor je paard bent. Ook al weet het rationele deel van je hersenen dat het je paard echt niet boeit of de kleuren op elkaar zijn afgestemd. Het geeft je een fijn gevoel. Daar is moeilijk tegen op te boksen.” Dat ze overal verkrijgbaar zijn, versterkt het gevoel dat het niet zo’n vaart loopt met de risico’s, anders zouden ze wel verboden zijn. “Ik heb bijna ruzie gehad met een producent over een reclameposter. Hij legde uit dat ze qua inkoop weinig kosten, dus er zit een hoge winstmarge op.”
Morgan Lashley: ‘Het grootste probleem is dat onder bandages de temperatuur van de benen hoog oploopt, wat een nadelig effect heeft op elasticiteit van peesweefsel’
Fenna Westerduin hoopt dat retailers de handschoen oppakken om het paardenwelzijn een dienst te bewijzen. “Hoe mooi zou het zijn als zij met goede alternatieven komen, die er ook fraai uitzien, maar wel luchtdoorlatend en peesvriendelijk zijn? Het lijkt me een leuke uitdaging voor deze sector om nieuwe producten op dit gebied te ontwikkelen. Dan verkopen ze misschien geen bandages meer, maar hebben ze wel een ander product, dat bovendien gunstig is voor paardenwelzijn.” (tekst gaat verder onder advertentie)
Fenna: "Mensen vinden bandages een mooi gezicht. Het is nog altijd een attractief item bij ruitersportzaken, bijvoorbeeld als onderdeel van een setje in leuke kleurtjes."
ONTMOEDIGING Bij het KWPN zijn bandages in de keuringsring niet toegestaan. Daarbuiten en voor shows wordt volgens (voormalig) directeur Bastiaan Meerburg een ontmoedigingsbeleid gevoerd. “We spreken mensen erop aan en bij clinics geven we vooraf aan dat we liever niet willen dat er bandages worden gebruikt.” Het KWPN zet vooralsnog in op voorlichting in plaats van een keihard verbod. Meerburg: “Het is belangrijk om aan te geven welke problemen er kunnen ontstaan door het gebruik. Wij willen goed duidelijk maken waarom je ze niet moet omdoen en hopen dat ze daardoor minder populair worden. Als je iets opneemt in reglementen moet je ook handhaven. Wil en kan je dat? We merken dat dat in de praktijk bijvoorbeeld met het verbod op uitscheren van oren en weghalen van tastharen ook vaak lastig wordt gevonden. We zetten er liever op in dat mensen elkaar erop aanspreken dat bandages niet meer van deze tijd zijn.” Het KFPS gaat een stap verder en schaart zich achter de KNHS, die voorsorteert op een wedstrijdverbod van bandages. Directeur Marijke Akkerman: “Als daar de regels worden aangepast, gaan wij daarin mee. Er is genoeg bewijs dat bandages niet goed zijn en welzijn staat bij ons hoog in het vaandel. Er zijn mooie luchtdoorlatende peesbeschermers als alternatief beschikbaar.”
HANDVAT BIEDEN Inga Wolframm legt uit dat inzetten op kennisverspreiding alleen vaak niet genoeg is. “De meeste paardeneigenaren weten inmiddels wel dat bandages niet goed zijn. De kennis is er echt wel, vooral in het hogere segment van de sport. Maar je moet opboksen tegen emotie, dat gaat niet alleen met educatieve maatregelen.” Ze maakt de link met goede doelen die donateurs werven met beelden van zielige dieren of kinderen. Daar wordt ingezet op emoties, op basis waarvan mensen spontaan in actie komen. “Met bitten kan je iets laten zien, maar met bandages? Beelden van een peesblessure? Daarmee leg je niet gelijk het verband met een bandage, dus dat werkt niet.”
Fenna Westerduin: ‘Hoe mooi zou het zijn als retailers met goede alternatieven komen, die er ook fraai uitzien, maar wel luchtdoorlatend en peesvriendelijk zijn?’
Straffen kan een effectieve methode zijn om gedrag te veranderen. Zelfs als je ergens op tijd moet zijn, is de gedachte aan een boete de reden dat we de maximum snelheid meestal niet overschrijden. Je kunt echter ook regels aanpassen zónder een sanctie. Inga zou het een goed statement vinden als de KNHS het gebruik van bandages verbiedt. “Neem dat op in je regels, zodat stewards en toezichthouders een handvat hebben om te zeggen dat je ze moet afdoen, als iemand er toch mee komt. Als het vrijblijvend is, wordt het voor toezichthouders erg lastig om iemand aan te spreken. Want dan kan de ruiter in discussie gaan en aangeven dat het slechts een advies is, waarna de toezichthouder is uitgepraat. Het is ook niet geloofwaardig als je aangeeft dat je het niet wil, maar het niet handhaaft. Wat is dan je uitleg? Dan is het dus kennelijk toch niet zo slecht…”
ROLMODELLEN Als de regels worden gewijzigd en duidelijk wordt uitgelegd waarom, dan kan een gedragsverandering volgens Inga Wolframm snel gaan. “Het mooiste is het natuurlijk als andere partijen ook meedoen. Maar iemand moet het voortouw nemen en de eerste stap doen.” Ze wijst op de voorbeeldfunctie van bekende ruiters. “Over het afschaffen van het dressuurhoedje was veel gedoe. Tot Charlotte Dujardin en Isabell Werth ineens met een cap gingen rijden. Weet je nog, dat gouden exemplaar van Isabell? Dat werd een symbool. Het is belangrijk dat er iets voor bandages in de plaats komt. Mooie functionele beenbeschermers, die effectief zijn voor bescherming van paardenbenen en van afbreekbaar materiaal, dus ook goed voor het milieu.” <
Als je bescherming wilt tegen aantikken, dan werken peeskappen beter dan een lapje stof, dat ook nog eens andere risico’s met zich meebrengt.
|BRONNEN|
“Comparison of different equine leg wraps: Bandage application effects on limb temperature and circumference in horses” door J. Röcken et al. uit 2021. Dit onderzoek vergelijkt verschillende soorten bandages en hun effect op de temperatuur en omtrek van de benen van paarden, waarbij wordt aangetoond dat sommige bandages de temperatuur en omtrek van de benen kunnen verhogen.
Changes in Temperature of the Equine Skin Surface Under Boots after Exercise (researchgate.net) Solheim, T. N., Tarabová, L., Faixová, Z Folia veterinaria, 61, 4: 17—21, 2017. De resultaten laten een hogere gemiddelde temperatuurstijging zien van de benen die beenbescherming of bandages dragen, in vergelijking met het onbedekte been. De fleecebandages leken de hoogste temperatuur te ontwikkelen en daarna de peesbeschermers.