BIJZONDER LEDENVERHAAL
‘Paarden oordelen niet’
'Ik ben een paar keer heel erg bang geweest.' Als negentienjarige soldaat maakte Liesbeth Beukeboom-de Jong (46) het Srebrenica-drama van dichtbij mee. Na terugkeer begonnen de nachtmerries. Er volgde een lang traject, waarin paarden een belangrijke rol speelden. De steun die zij eraan heeft gehad, wil ze ook aan anderen bieden, dus volgde ze een opleiding tot paardencoach.
Tekst Tessa van Daalen Beeld Nikki de Kerf
Onbevangen vertrok Liesbeth op jonge leeftijd naar Bosnië. De situatie werd steeds grimmiger, maar ze verdrong alle angst en gevoelens van onmacht. Na thuiskomst bleef ze tot de afloop van haar contract (in maart 1996) in het leger. 'Ik dacht: ik zing het uit en dan ben ik weg, want zoiets wilde ik nooit meer meemaken. De onmacht die ik voelde, het feit dat je niets kan doen; dat heeft me genekt. Ik kreeg in het begin geen enkele steun van defensie, maar ik praatte wel veel over de gebeurtenissen met anderen. Daardoor had ik het gevoel dat ik het wel kon verwerken. Pas na een maand of vier begonnen de nachtmerries', vertelt Liesbeth. Het duurde echter nog tot 2013 voordat ze officieel de diagnose PTSS (posttraumatische stressstoornis) kreeg.
MENSEN EN DIEREN Na haar tijd bij defensie volgde Liesbeth de opleiding dierenasiel- en pensionhouder. Een eigen pension beginnen kwam er niet van, want ze rolde via een kennis in een hondenuitlaatservice. Daarnaast werkte ze in een huis van bewaring, op de afdeling voor vrouwen met psychiatrische problemen. 'Zware gevallen. Iemand met mijn achtergrond kan daar helemaal de verkeerde kant op gaan of zich juist als een vis in het water voelen. Het werd dat laatste.'
Beide werkzaamheden brachten samen wat Liesbeth het liefste deed: met mensen samenwerken én met dieren op pad. De oorlog speelde echter altijd door haar hoofd. 'De dag na terugkeer uit Bosnië kreeg ik pijn in mijn onderrug. Dat werd steeds erger. Ik dacht altijd dat het een trauma was dat in mijn lijf is gaan zitten. Ik ben er 26 jaar voor behandeld, maar niets hield. Pas nu ben ik erachter wat het is, door het boek ‘Weg van de Pijn’. Mijn onderbewuste leidt me af door pijn te genereren. Ik ben er nog niet helemaal af, maar ik weet nu waaraan ik moet werken.'
OORLOGSMISDADIGER Toen het in Bosnië uit de hand begon te lopen, vermande Liesbeth zich. Ze sloot zich af voor haar emoties. Er mocht geen gevoel zijn. 'Want als ik dat toeliet, kon ik niet meer werken. Elke dag was ik trots dat ik meer aankon dan ik dacht. Niet wetende dat ik daar later de rekening voor gepresenteerd zou krijgen. Wat heb ik mezelf aangedaan? Ik was in Srebrenica een paar keer erg bang dat we zouden worden gedood. Maar waar ik later vooral last van kreeg, was dat gevoel van onmacht dat ik niets kon veranderen aan de situatie.
‘Als ik ergens mee zit, ga ik rijden en het lijkt wel alsof alles dan vanzelf helder wordt’
En dat je terugkomt in Nederland en dan door de media en de politiek wordt afgeschilderd als oorlogsmisdadiger… De verantwoordelijkheid werd in onze schoenen geschoven, terwijl iedereen had weggekeken van een drama.'
EXCUSES Het gevoel dat ze in de steek is gelaten doet haar nog altijd pijn. Het wakkerde andere traumatische ervaringen aan, zoals de scheiding van haar ouders in haar jeugd. 'Dat voelde ook als verlating. Het heeft zijn weerslag op mijn leven, ik heb soms moeite om mensen of situaties te vertrouwen.' Liesbeth kreeg een kort lontje. Ze ging haar jeugd inhalen, door recalcitrant en enigszins losgeslagen gedrag. 'Ik kwam bij diverse behandelaars terecht, ik werd echter aanvankelijk niet serieus genomen. Ik voelde me ook erg in de steek gelaten door defensie. Later kwam er wel hulp en is dat opgelost. Er is nu wel erkenning, maar daar hebben we lang achteraan moeten zitten. Het blijft voelen als een stukje onrecht dat ons is aangedaan. Het doet nog steeds pijn, ondanks latere excuses.'
‘Paarden willen dat je ontspant, ze willen veiligheid voor de hele kudde’
‘Een paard kan je dicht bij je gevoel brengen’
PAARDENCOACH In haar jeugd was Liesbeth geen paardenmeisje, maar een koeienmeisje. 'Mijn vader had een boerderij en ik richtte kalfjes af. Ik kon ze laten springen op commando.' Na haar tijd in Bosnië kreeg ze een vriendje bij een manege en laaide ook de liefde voor de paarden op. Inmiddels heeft ze vijf Quarter Horses en volgde ze een opleiding tot paardencoach bij Open2Contact. 'Ik ben geen therapeut', haast ze zich te zeggen. 'Motiverende gespreksvoering is wat ik doe.' De paarden zijn voor haar onmisbaar geworden. 'Als ik ergens mee zit, ga ik rijden en het lijkt wel alsof alles dan vanzelf helder wordt. Ik kan alles bij ze kwijt. Mensen zijn geneigd om erg ‘in hun hoofd’ te gaan zitten. Als ik bij de paarden ben, ben ik vanuit mijn hart bezig. Mijn stressniveau verlaagt. Ze spiegelen me. Ik heb ze daar nog altijd voor nodig. Er gebeuren soms dingen die voor mij als trigger werken. Bijvoorbeeld emotionele gebeurtenissen, zoals het overlijden van een hond. Daar word ik zo verdrietig van, dat ik daar bijna in doorsla. Dan word ik weer hard voor mezelf en vind ik dat ik niet mag overdrijven. Ik sprak een collega-coach die me aangaf dat mijn verdriet er mag zijn.
Dat helpt op zo’n moment. Als ik te druk ben en te veel aan mijn hoofd heb, moet ik oppassen. Ga ik daarbij slecht slapen, dan is er risico op een terugval. Dat weet ik inmiddels, dus ik kan er nu iets tegen doen.'
EMOTIES Liesbeth is hard op zoek naar een eigen plek om een paarden- en hondencoachingspraktijk te beginnen. 'Ik wilde me aanvankelijk richten op PTSS-slachtoffers, maar inmiddels wil ik me niet meer beperken tot één doelgroep.' Liesbeth gebruikt haar oudste merrie, Sammie, het meest voor de sessies. 'Ze is 24 jaar, maar heeft de gave om iedereen te laten ontspannen. Het voordeel van Quarters is dat ze niet zo groot zijn, dat schrikt minder af. Aan het einde van de sessie staan mensen vaak met de paarden te knuffelen. Je ziet de tranen over hun wangen lopen. Zelfs mensen die heel hard overkomen en zichzelf helemaal hebben afgesloten, worden ontspannen. Mannen vechten tegen hun tranen, ze blijven volhouden dat ze niet hoeven te huilen. Maar dan komt zo’n paard en zie je de ogen vochtig worden. Dat is zo mooi. Mensen gaan vervolgens met een boodschap naar huis, iets waar ze zelf aan kunnen werken.'
SPIRITUEEL Het is lastig om uit te leggen hoe een sessie precies werkt. Liesbeth doet een poging. 'Het is iets spiritueels. Een paard kan je dicht bij je gevoel brengen. Sammie gaat soms stampvoeten, of ze raakt met haar neus steeds iemands buik aan om die persoon ‘uit zijn hoofd’ te krijgen. Of ze biedt haar schouder aan om tegen uit te huilen. Paarden willen dat je ontspant, ze willen veiligheid voor de hele kudde. Ze bieden geruststelling. Ik leg niets uit, ik wil dat mensen het zelf ontdekken en ervaren. Dat is zo waardevol. Ik word daar heel blij van, al kost zo’n sessie mij ook veel energie. Je moet alles observeren en meteen kunnen schakelen op alles wat er gebeurt.' PTSS gaat nooit over. Liesbeth zegt dat ze het voor 90 procent onder controle heeft. 'Als het even niet goed met me gaat, sluit ik me af voor de buitenwereld.' Paarden en andere dieren spelen een rol bij het terugvinden van haar rust. 'Op die momenten houd ik meer van dieren dan van mensen. Paarden oordelen niet, ze zijn puur. En dat gevoel gaat zo diep.' <
De val van Srebrenica in juli ’95 vormt een zwarte bladzijde in de Nederlandse militaire geschiedenis. Het gaat om massamoord op duizenden Bosnische moslims door Bosnisch-Servische milities. Door tal van misvattingen en onwaarheden die erover zijn geuit, is de indruk gewekt dat dit onder de ogen van de Nederlandse Dutchbat III gebeurde, dat de veilige enclave Srebrenica bewaakte. Het ware verhaal is dat 15.000 mannen deze plek ontvluchtten en op vele kilometers afstand op zwaar bewapende eenheden zijn gestuit. De troepen van generaal Mladic konden ondertussen de enclave innemen, omdat eerder beloofde VN luchtsteun uitbleef, uit angst dat hij menselijke schilden zou inzetten. Mladic zegde een veilige aftocht toe, maar liet de overgebleven mannen toch in aparte bussen wegvoeren. Zij bleken later geëxecuteerd. Door de gebeurtenissen liepen veel Nederlandse militairen PTSS op.